انواع دیاگرام در معماری و کاربردهایشان

دیاگرام معماری نه نقاشی است و نه یک نقشه یا سند ساختمانی. انواع دیاگرام معماری را نمی‌توان پرسپکتیوهای دقیق نیز فرض کرد. حالا سوال این است که دیاگرام‌ها دقیقا چه هستند؟ و چه کاربردی دارند؟

در مطلب امروز آرکاپلاس سعی می‌کنیم با ارائه تعریف انواع دیاگرام معماری و توضیح کاربرد هر کدام، پاسخ این سوال را بیابیم. در ادامه این مطلب با ما همراه باشید.

 

دیاگرام چیست؟

اگر به طور خلاصه بخواهیم به این پرسش پاسخ دهیم می‌توانیم بگوییم که دیاگرام‌ها برای به تصویر کشیدن ایده‌ها به کار می‌روند. دیاگرام‌ها خطوط و تصاویری هستند که معمولا برای درک بهتر با نوشته‌هایی نیز همراه می‌شوند. ترجمه تحت‌اللفظی واژه دیاگرام از زبان لاتین و یونانی، «ترسیم شده با خطوط» است.

انسان‌ها هزاران سال است که از دیاگرام‌ها برای انتقال مفاهیم مورد نظرشان استفاده می‌کنند اما این خطوط در طول زمان دارای پیچیدگی بیشتری شده‌اند. امروزه ما از سه نوع اصلی دیاگرام استفاده می‌کنیم:

الف) دیاگرام‌های کمی مانند نمودارهای میله‌ای و نمودارهای دایره‌ای. این نوع دیاگرام‌ها مجموعه داده‌ها را نشان می‌دهند. دیاگرام کمی معمولا اولین نوع دیاگرامی است که در مدرسه با ‌آن‌‌ آشنا می‌شویم.

ب) دیاگرام‌های مفهومی مانند نمودارهای فلو و نمودارهای ون که روابط بین داده‌ها را نشان می‌دهند.

پ) دیاگرام‌های شماتیک مانند نمودارهای انفجاری که مفاهیم را به بهترین شکل به صورت تصاویر ساده و انتزاعی توصیف می‌کنند.

دیاگرام‌های معماری بیشتر اوقات از نوع مفهومی یا شماتیک هستند.

 

دیاگرام معماری چیست؟

انواع دیاگرام معماری ترسیماتی هستند که کمک می‌کنند تا طرح اصلی ساختمان، روابط بین عناصر مختلف آن و یا فرآیند طراحی واضح‌تر و قابل درک شوند.

دیاگرام‌ها شکل و نوع یکسانی ندارند. انواع دیاگرام معماری مفاهیم پیچیده و دشوار را به تصاویر ساده و قابل فهم تبدیل می‌کنند.

در واقع دیاگرام‌ها به دلیل ماهیتی بینابینی و استفاده توامان از اشکال و واژه‌ها، برای انتقال ایده‌ها به کارفرمایان و همکاران در طول پروژه‌های معماری، ترسیماتی ایده‌آل هستند.

دیاگرام در معماری چه کاربردی دارد؟

می‌توان گفت دیاگرام‌های معماری بسته به زمان و نحوه استفاده از آن‌ها عملکردهای مختلفی دارند. در مراحل اولیه فرایند طراحی، معماران از آن‌ها برای ایده‌پردازی استفاده می‌کنند. دیاگرام‌ها همچنین برای حل مسائل پروژه نیز می‌توانند بسیار مفید و کاربردی باشند.

 

با پیش رفتن یک پروژه، ممکن است از دیاگرام‌ها برای توضیح بهتر برخی از قسمت‌های پروژه و یا به عنوان منبعی برای مراجعه افرادی درگیر در پروژه استفاده شود. در طول و پس از مراحل طراحی نیز از دیاگرام‌های معماری برای به اشتراک گذاشتن ایده‌ها با همکاران و کارفرمایان استفاده می‌شود.

 

از آنجایی که تهیه دیاگرام‌ها نسبت به نقشه‌های فاز 1 و 2، به زمان کمتری نیاز دارد می‌توان از آن‌ها به عنوان نقشه‌های اولیه استفاده کرد. دیاگرام‌ها همچنین این مزیت را دارند که می‌توان به کمک آن‌ها انواع مختلف اطلاعات را در یک تصویر نشان داد.

 

 

انواع دیاگرام در معماری

1- دیاگرام حبابی

دیاگرام حبابی یکی از پرکاربردترین دیاگرام‌ها در معماری به شمار می‌رود. از این دیاگرام به منظور نشان دادن روابط بین عملکردهای مختلف یک بنا استفاده می‌شود. این دیاگرام معمولا در مراحل اولیه پروژه تهیه می‌شود و به جایگذاری صحیح عملکردها کمک می‌کند.

در دیاگرام حبابی زیر که برای یک فضای اداری ترسیم شده، به خوبی روابط بین عملکردهای مختلف مشخص شده است.

2- دیاگرام مقطع

دیاگرام‌های مقطع جزئیات داخلی ساختمان را از طریق برش‌های عمودی نشان می‌دهند. البته باید به این نکته توجه کرد که این دیاگرام‌ها تنها طرح اولیه پروژه را نشان می‌دهند و نمی‌توان از آن‌ها به عنوان مرجعی برای ساخت بنا استفاده کرد.

به عنوان مثال در دیاگرام زیر نحوه تعامل بنا و اقلیم (نور، باد و گیاه) به خوبی مشخص شده است.

3- دیاگرام آگزونومتریک

این نوع دیاگرام معماری دو نمای ساختمان را با خطوط موازی و در یک تصویر نشان می‌دهد. دیاگرام‌های آگزونومتریک کاربردهای فراوانی دارند. از آن‌ها می‌توان برای مقایسه بهتر آلترناتیوهای طراحی، کانسپت‌های اولیه، روند طراحی و یا رابطه اقلیم و بنا استفاده کرد.

این نوع دیاگرام را می‌توان به صورت انفجاری نیز ترسیم کرد و بخش‌های مختلف بنا را به صورت جداگانه نمایش داد.

 

 

4- دیاگرام برنامه فیزیکی

دیاگرام برنامه فیزیکی در واقع عملکرد‌های مختلف را در کنار هم و در پلان، مقطع یا حجم بنا نشان می‌دهد. در این دیاگرام‌ها سعی می‌شود که نسبت مساحت‌ها نیز به درستی ترسیم شود. این نوع دیاگرام، برای ارائه برنامه فیزیکی بنا به صورت بصری و جذاب مناسب است.

 

5- دیاگرام بستر طرح

دیاگرام‌های بستر طرح ممکن است تا حدودی انتزاعی به نظر برسند. هدف این دیاگرام‌ها نشان دادن چگونگی ارتباط یک ساختمان با محیط و بستر اطرافش است. این دیاگرام‌ها غالبا جزئیات کمتری نسبت به سایر دیاگرام‌های معماری دارند، اما با این وجود ابزاری مهم برای توصیف محیط و فضای اطراف پروژه هستند.

6- دیاگرام سیرکولاسیون

دیاگرام سیرکولاسیون چگونگی حرکت کاربران را در یک ساختمان نشان می‌دهد. می‌توان گفت دیاگرام‌های سیرکولاسیون زیرمجموعه‌ای از دیاگرام‌های برنامه‌ فیزیکی هستند که دسترسی‌ها و نحوه استفاده کاربران از یک بنا را نشان می‌دهند.

7- دیاگرام سازه

این نوع دیاگرام معماری می‌تواند به صورت‌های مختلفی نمایش داده شود. به عنوان مثال دیاگرام سازه می‌تواند به صورت آگزونومتریک یا دیاگرام مقطع ترسیم شود. هدف از ترسیم این نوع دیاگرام نشان دادن سازه ساختمان و یا چگونگی اثرگذاری نیروهای مختلف مانند کشش و فشار بر سازه است.

 

8- دیاگرام تناسبات

هدف از ترسیم دیاگرام‌های تناسبات (یا مقیاسی) ایجاد درک بهتری از ابعاد و مقیاس‌های یک بنا است. این نوع دیاگرام معماری را می‌توان با استفاده از مقیاس فعالیت‌های مختلف انسانی و یا هر مرجع قابل درک دیگری، ترسیم کرد.

9- دیاگرام حجمی

این نوع دیاگرام معماری برای نشان دادن حجم کلی بنا به کار می‌رود. دیاگرام حجمی با خطوط ساده و بدون جزییات چگونگی شکل‌گیری حجم و یا حجم تمام شده را نشان می‌دهد.

10- دیاگرام حس مکان

این دیاگرام‌ها از انتزاعی‌ترین انواع دیاگرام هستند. هدف از ترسیم این دیاگرام‌ها نمایش چگونگی درک و دریافت عواملی مانند نور، سایه، بافت و حس‌های مختلف در یک مکان است.

 

شما در روند طراحی پروژه‌هایتان از کدام نوع دیاگرام بیشتر استفاده می‌کنید؟