فهرستی از دانستنی‌های جالب درباره برج پیزا

برج پیزا با زیبایی و در عین حال کجیِ شگفت‌انگیزش یکی از مشهور‌ترین ساختمان‌های جهان است. پشت کجی معروف این برج، تاریخی باورنکردنی از غارت اموال گرفته تا خاک باتلاقی، صدها سال اشتباهات مهندسی و یک دیکتاتور مغرور ایتالیایی وجود دارد. اگر این سوال در ذهنتان شکل گرفته که این معروف‌ترین اشتباه تاریخ معماری چگونه به وجود آمده است، در مطلب امروز آرکاپلاس با ما همراه باشید. در مطلب امروز پاسخ این سوال و فهرستی از دانستنی‌های جالب دیگری درباره برج پیزا را پیدا خواهید کرد.

1- این برج برای خودنمایی و پز دادن ساخته شد!

قرن دوازدهم میلادی قرن خوبی برای شهر پیزا بود. در این قرن، پیزا به لحاظ سیاسی، اقتصادی و نظامی رشد کرد و بندر دریایی آن تبدیل به یک قطب مهم منطقه‌ای شد. شبیه به هر شهر ایتالیایی موفق قرون وسطایی، حاکمان شهر پیزا نیز شروع به سرمایه‌گذاری در ساخت بناهای باشکوه کردند.

پس از غارت شهر پالرمو در سال 1063 میلادی حاکمان شهر پیزا به مکانی برای نمایش دادن گنجینه‌هایی که از سیسیل آورده بودند، نیاز داشتند. به همین دلیل تصمیم گرفتند که میدان کلیسای جامع را که با نام «سرزمین معجزات» نیز شناخته می‌شود، بسازند. این میدان در نهایت محلی برای ساخت کلیسای جامع، تعمیدگاه، قبرستان و یک برج ناقوس بلند شد. این برج ناقوس قرار بود که بلندترین بنای زمان خود باشد. احتمالا اگر با مشکلات زیادی که در طول ساختش پیش آمد روبه‌رو نمی‌شد، این امر اتفاق می‌افتاد.

2- کج شدن برج پیزا یک شبه اتفاق نیفتاد.

با توجه به اینکه ریشه واژه پیزا از کلمه یونانی «زمین‌های باتلاقی» می‌آید ممکن است با خود فکر کنید که معماران کلیسای جامع هنگام ساخت این برج بلند، خاک زیر آن را در نظر گرفته‌اند اما متاسفانه آن‌ها این کار را نکردند.

آن‌ها با قرار دادن برج بر روی یک فونداسیون کم عمق و نسبتا سنگین از همان ابتدا اشتباه بزرگی در ساخت آن مرتکب شدند. هنگام ساخت طبقه دوم برج بود که بنا آرام‌آرام شروع به کج شدن به یک سمت کرد. متاسفانه در آن زمان دیگر فرصتی برای برگشتن نبود.

با ادامه یافتن ساخت و ساز، سازندگان برج پیزا تلاش کردند که اشتباه خود را با ساخت ستون‌های بلندتر و قوس‌های بیشتر در سمت جنوبی برج جبران کنند.

به این ترتیب وقتی که به طبقه چهارم (از هشت طبقه) رسیدند مجبور شدند که قوس‌های سمت جنوبی را حدود 5 سانتی‌متر بلندتر از سمت شمالی برج بسازند اما برج همچنان در حال کج شدن بود.

در آن زمان مهندسان نمی‌دانستند در قدم بعدی باید چه کاری انجام دهند. به همین دلیل ساخت و ساز برج پیزا برای تقریبا یک قرن متوقف شد.

3- برج پیزا تنها برج کج این شهر نیست.

به دلیل خاک نرم این منطقه چندین برج کج دیگر نیز در پیزا وجود دارند. دو برج کج دیگر را می‌توان در خیابان بورگو استرتو شهر پیزا مشاهده کرد.

یکی از آن‌ها برج ناقوس کلیسای سن نیکلا است که پس از برج پیزا معروف‌ترین برج کج این شهر است. این برج همزمان با برج پیزا در سال 1170 میلادی ساخته شده است. این برجِ ناقوسِ هشت ضلعی دارای یک انحراف جزیی در ساخت است. یک برج کج دیگر در این منطقه، برج ناقوس کلیسای سن میشل دی اسکالزی واقع در مسیر ویاله دل پیاجه است. واژه «پیاجه» از ریشه لاتین و به معنای «دشت‌های در معرض سیل» است. با وجود اینکه در قرون وسطی، نوابغ زیادی زندگی می‌کردند، به نظر می‌رسد که در توجه به هشدارهای تاریخی آنچنان خوب نبودند.

4- برج پیزا در چندین جهت کج شده است.

چندین مهندس در طول صدها سال تلاش کردند که این کجی معروف را اصلاح کنند. هنگامی که ساخت و ساز طبقه سوم در قرن سیزدهم دوباره آغاز شد مهندسان تلاش کردند با ادامه ساخت به صورت عمودی کجی را برطرف کنند اما این تصمیم باعث نامتعادل کردن مرکز گرانش شد و برج شروع به کج شدن در جهت‌های دیگر کرد. با ادامه یافتن ساخت و ساز برج در نهایت دوباره به کجی به سمت جنوب رسید. موقعیتی که از آن زمان تا به حال باقی مانده است.

5- کجی برج می‌توانست باعث سقوطش شود.

برج پیزا قرار بود 60 متر ارتفاع داشته باشد، اما پس از کج شدن، ارتفاع بلندترین طرف برج 56/67 متر و کوتاه‌ترین قسمت آن 55/86 متر شد. در سال 1990 میلادی انحراف برج به 5/5 درجه رسیده بود و حدود 4/5 متر از پایه‌اش فاصله گرفته بود. طبق بیشتر محاسبات این میزان انحراف برای سقوط برج کافی بود. خوشبختانه این انحراف قابل توجه توانست از پس کندی سیستم اداری ایتالیا بربیاید و باعث آغاز یک پروژه مرمتی گسترده شد که انحراف 5/5 درجه آن را به 3/97 درجه کاهش داد.

به دلیل کجی برج، بخش شمالی آن 296 پله دارد اما بخش جنوبی دارای 294 پله است.

6- جنگ‌ و مشکلات اقتصادی ممکن است که باعث حفظ این برج شده باشند!

بدهی و جنگ معمولا به پروژه‌های ساخت و ساز کمکی نمی‌کنند اما در مورد برج پیزا ممکن است که باعث حفظ آن شده باشند. بعضی مهندسان سازه نظریه‌ای دارند مبنی بر اینکه تاخیر در ساخت و ساز برای حدود 200 سال ممکن است زمین زیر بنا را فشرده کرده و مانع از سقوط برج شده باشد.

7- گردشگران می‌توانند به بالای برج پیزا بروند!

بله، جمله را درست خواندید. مشهور‌ترین برج کج دنیا برای بازدید گردشگران باز است. از زمان مرمت و اصلاح اندک کجی برج، استحکام سازه دائما در حال بررسی است.

این بنا روزانه میزبان شمار متعددی از بازدیدکنندگان است. اگر می‌خواهید به بالای برج پیزا بروید باید از قبل بلیت تهیه کنید.

8- هفت ناقوس بالای این برج از قرن قبل تا به حال به صدا درنیامده‌اند.

هر کدام از این ناقوس‌های بزرگ (که وزن بزرگ‌ترینشان حدود 3/5 تن است) نماینده یک نت موسیقی در گام ماژور است. با اینکه گردشگران می‌توانند از برج بالا بروند و ناقوس‌ها را از نزدیک ببینید اما هیچکدام از این ناقوس‌ها از قرن بیستم تا به حال به صدا در نیامده‌اند.

احتمالا می‌توانید علت این اتفاق را حدس بزنید. مرمت‌گران و مهندسان نگران بوده‌اند که حرکت ناقوس‌ها ممکن است باعث کج شدن بیشتر این برج شود. به همین دلیل هیچکدام از هفت ناقوس بالای این برج از قرن قبل تا به حال به صدا درنیامده‌اند.

9- موسولینی از این برج متنفر بود و وضعیت آن را بدتر کرد.

برج کج پیزا، مایه شرمساری دیکتاتور قرن بیستم ایتالیا، بنیتو موسولینی بود. او این برج را یک اشتباه ساخت و ساز و کجی آن را مایه رسوایی ملی می‌دانست. او تصور می‌کرد که این اشتباه باعث کاهش اعتبار ایتالیا شده است.

او بسیاری از چیزها را در ایتالیا باعث شرمساری می‌دانست و تلاش کرد که آن‌ها را تغییر دهد. اما برخلاف پروژه‌های دیگر او مانند خشک کردن مرداب‌های سیسیل، پروژه عمودی کردن برج کج پیزا به خوبی پیش نرفت. ایده او این بود که صدها سوراخ را در پایه برج مته کنند و سپس دوغاب و ملات را در آن پمپاژ کنند. موسولینی فکر می‌کرد به این ترتیب می‌توان باعث ثبات کل سازه شد و آن را کاملا عمودی و ایستاده کرد. اما در واقعیت این کار باعث سنگین‌تر شدن پایه و کج شدن بیشتر برج شد.

10- متفقین در نظر داشتند که این برج را در جنگ جهانی دوم نابود کنند.

سربازان آمریکایی در طول جنگ جهانی دوم دستور داشتند تا هر ساختمانی را در ایتالیا که برای دیدبانی یا استقرار تک‌تیراندازها استفاده می‌شد از بین ببرند. سربازان آلمانی‌ در زمان اشغال ایتالیا از این برج برای دیده‌بانی استفاده می‌کردند. گفته می‌شود که متفقین زمانی که به شهر پیزا رسیدند از زیبایی برج پیزا و همچنین «سرزمین معجزات» شگفت‌زده شدند و تصمیم گرفتند که بناهای این شهر را از بین نبرند.

11- برج در حال حاضر استوار و محکم است.

این برج از چندین قرن تلاش‌های با نیت خوب اما اشتباه برای اصلاح کردنش جان سالم به در برده است. از آن تلاش‌ها می‌توان به مهندسانی اشاره کرد که طبقات و قوس‌هایی با اندازه‌های مختلف به آن اضافه کردند. گروهی نیز دور برج را برای راه انداختن یک تور گردشگری زیرزمینی کندند (که باعث شد آب بیشتری در آن منطقه جمع شود). اما در نهایت فردی در قرن 21 موفق شد که مرمت برج پیزا را به درستی انجام دهد.

در سال 2001 به صورت رسمی اعلام شد که برج پیزا استوار و محکم است و حداقل تا 200 سال آینده نیز پایدار خواهد ماند.

در سال 2008 مهندسان متوجه شدند که برج، دیگر در حال حرکت نیست. این اولین بار در تاریخ این برج بود که هیچ حرکتی نداشت. می‌توان امیدوار بود که در 200 سال آینده و با دستیابی به تکنولوژی پیشرفته‌تر بتوان این برج را برای 200 سال بعدی نیز حفظ کرد.